Η επιστήμη της παιδιατρικής Εργοθεραπείας
Η Εργοθεραπεία σε παιδιά δραστηριοποιείται, στοχεύει και δίνει λύσεις σε προβλήματα που αφορούν βασικούς άξονες της φυσιολογικής ανάπτυξης. Ασχολείται με τη λειτουργικότητα του παιδιού και με την ικανότητά του να αλληλεπιδρά στο καθημερινό περιβάλλον, είτε στο σπίτι, είτε στο σχολείο, είτε στην κοινότητα. Οι συνήθεις ομάδες παιδιών που ένας παιδιατρικός εργοθεραπευτής έρχεται αντιμέτωπος στην κλινική πρακτική είναι παιδιά με:
- Συναισθηματική ανωριμότητα και προβλήματα συμπεριφοράς
- Μαθησιακές δυσκολίες, όπως δυσλεξία και δυσγραφία
- Ψυχοκινητική καθυστέρηση (καθυστέρηση στην ανάπτυξη των αισθητικοκινητικών, αντιληπτικών και κοινωνικών δεξιοτήτων)
- και άλλα σύνθετα προβλήματα (όπως συμβαίνει στις Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές, την Εγκεφαλική Παράλυση, την Νοητική Υστέρηση και πολλά σύνδρομα)
Πότε κρίνεται αναγκαίο να απευθυνθούμε σε έναν εργοθεραπευτή;
Ο έγκαιρος εντοπισμός διαφόρων δυσκολιών στην προσχολική και το αργότερο πρώτη σχολική ηλικία αποτελεί το μεγαλύτερο όπλο στην αντιμετώπιση αυτών. Οι δυσκολίες αυτές μπορούν να αφορούν την καθημερινότητα του παιδιού αλλά και να είναι αυτές από τις οποίες θα κριθεί το αν είναι σχολικά έτοιμο το παιδί για να παρακολουθήσει τα αντίστοιχα εκπαιδευτικά προγράμματα στον παιδικό σταθμό,το νηπιαγωγείο και μετέπειτα την Α’ Δημοτικού.
Στόχος της εργοθεραπευτικής αξιολόγησης είναι η εκτίμηση των αισθητικοκινητικών λειτουργιών του παιδιού με βάσει τα αντίστοιχα αναπτυξιακά ορόσημα, και αποσκοπεί στον εντοπισμό :
- Στοιχείων υπερκινητικότητας, διάσπασης προσοχής και αδυναμίας ολοκλήρωσης δραστηριοτήτων
- Δυσκολιών στην εκτέλεση αδρών και λεπτών κινήσεων κατά το παιχνίδι και την καθημερινότητα
- Ελλιπών γραφοκινητικών δεξιοτήτων
- Αισθητηριακών προβλημάτων
- Προβλημάτων οριοθέτησης και συμπεριφοράς
- Στοιχείων χαμηλής αυτοεκτίμησης ως δευτερογενές αποτέλεσμα όλων των παραπάνω
Ορισμένα σημάδια που πρέπει να αφυπνίσουν τους γονείς είναι όταν το παιδί:
- Φαίνεται αδέξιο στον τρόπο που τρέχει, τρώει και παίζει (πχ. σκοντάφτει συχνά, λερώνεται στο φαγητό)
- Παίζει με παιχνίδια που αντιστοιχούν με μικρότερες ηλικίες
- Η επιλογή των παιχνιδιών στην παιδική χαρά είναι πολύ περιορισμένη
- Δεν μπορεί να κάνει κουτσό ή να πηδήξει κάποιο εμπόδιο
- Δεν χρησιμοποιεί ακόμα τα κορδόνια των παπουτσιών του, ούτε μικρά κουμπιά και φερμουάρ στα ρούχα
- Δεν ξέρει ποιό χέρι να χρησιμοποιήσει και για αυτό χρησιμοποιεί και τα δύο
- Κρατάει περίεργα το μολύβι, όπως με έναν από τους παρακάτω τρόπους →
- Κρατάει με λάθος τρόπο το ψαλίδι, δυσκολεύεται να το ανοιγοκλείσει και κάνει ψαλιδιές για να κόψει γραμμές →
- Χρωματίζει ξεφεύγοντας από τα όρια και μη γεμίζοντας τα κενά καλά
- Δυσκολεύεται στο να σχηματίσει τα απλά σχήματα, τον κύκλο (έως 3 ετών) , το τετράγωνο (έως 4 ετών) και το τρίγωνο (έως 5 ετών)
- Όταν γράφει, δεν τοποθετεί τα γράμματα πάνω σε ευθεία γραμμή ενώ σχηματίζει με το ίδιο μέγεθος τα μικρά και τα κεφαλαία γράμματα →
- Σχηματίζει καθρεπτικά και ανάποδα ορισμένα γράμματα →
- Μπερδεύει το δεξί με το αριστερό
- Αποφεύγει να ασχολείται με παζλ
- Παρουσιάζει μειωμένη μνήμη (πχ. ξεχνάει τί έκανε το σχολείο ή το πρωί)
- Του μιλάς και κοιτάει όλο το χώρο γύρω εκτός από εσένα
- Ξεσπάει, βάζει τα κλάματα και αντιδρά άσχημα όταν απαιτείτε πράγματα από αυτό (πχ. να ολοκληρώσει ό,τι άφησε ή να προσπαθήσει να ασχοληθεί με μία δραστηριότητα που νιώθει ότι το δυσκολεύει
- Συνέχεια αναφέρει ότι δεν είναι καλό στο να κάνει συγκεκριμένα πράγματα και δεν δείχνει εμπιστοσύνη στον εαυτό του
- Στο σχολικό περιβάλλον (παιδικό σταθμό, νηπιαγωγείο, δημοτικό) εμφανίζει εναντιωματική συμπεριφορά με αποτέλεσμα να δέχεται ποινές
Πώς να βοηθήσετε το παιδί σας να αναπτύξει τον λόγο του.
- Δώστε στο παιδί σας ευκαιρίες επικοινωνίας! Μην του τα δίνετε όλα στο χέρι. Αφήστε το να σας καθοδηγήσει σε αυτό που θέλει μόνο του.
- Μην ξεχνάτε να το κοιτάτε στα μάτια κάθε φορά που αναζητά την επικοινωνία. Ενθαρρύνετέ το να σας κοιτάζει και αυτό, όταν θέλει να επικοινωνήσει μαζί σας.
- Μην χάνετε την ευκαιρία να δίνετε ονόματα στα καθημερινά αντικείμενα που το περιβάλλουν.
- Αν νοιώθετε ότι δεν σας καταλαβαίνει, κατεβάστε το επίπεδο δυσκολίας στο λόγο σας. Χρησιμοποιήστε πιο μικρές προτάσεις με πιο απλή σύνταξη.
- Ενισχύστε τους ήχους που παράγει. Χρησιμοποιήστε ήχους ζώων, οχημάτων και συλλαβές. Κάντε παιχνίδια με το στόμα σας όταν σας κοιτάει έτσι ώστε να σας μιμηθεί.
- Πείτε τραγουδάκια που περιλαμβάνουν την κίνηση (π.χ. ‘Χαρωπά τα δυο μου χέρια τα χτυπώ.’). Χρησιμοποιείστε την φαντασία σας και βάλτε εσείς κίνηση στα τραγούδια σας. Η κίνηση θα βοηθήσει το παιδί να θυμάται καλύτερα καινούριες λέξεις.
- Παίξτε μαζί του και μην ξεχνάτε να του μιλάτε όταν χρειάζεται. Θυμηθείτε όμως! Μην γίνουμε κουραστικοί! Ακόμα και οι στιγμές ησυχίας βοηθούν το παιδί να χαλαρώσει και να αποβάλλει το άγχος του.
- Ζητείστε τη βοήθεια του σε δικές σας δραστηριότητες (πχ «Φέρε μου το κουτάλι», «Έλα να βάλουμε νερό στον κουβά», «Πάμε να πλύνουμε μαζί το αυτοκίνητο»).
- Αποφεύγετε την πολλή ώρα στην τηλεόραση ή τον υπολογιστή. Να έχετε αυτοπεποίθηση! Εσείς είστε οι καλύτεροι δάσκαλοι για το παιδί σας.
- Διαβάστε παραμύθια. Αν έχετε όρεξη δραματοποιήστε τα! Είναι πιο διασκεδαστικά έτσι. Μπορείτε να αλλάξετε το τέλος των παραμυθιών. Διεγείρετε την φαντασία του παιδιού. Εξηγείστε οτιδήποτε νομίζετε ότι δεν είναι κατανοητό από το παιδί.
- Μην το διορθώνετε συνέχεια αν δεν μιλάει καθαρά. Μπορείτε απλά να γίνετε ένα πρότυπο ομιλίας και να επαναλαμβάνετε με καθαρή και αργή ομιλία μικρές φράσεις που λέει. Σημασία έχει πρώτα απ’ όλα αυτό που θα πει και όχι πως θα το πει.
- ΔΕΝ ΞΕΧΝΑΩ ΝΑ ΕΠΙΒΡΑΒΕΥΩ ΣΥΧΝΑ. Τα παιδιά χρειάζονται ενίσχυση και ενθάρρυνση για ότι καταφέρνουν. Επίσης χρειάζονται κίνητρο για να προσπαθήσουν. Δώστε του την χαρά της θετικής ενίσχυσης κάθε φορά που προσπαθεί.
Τραυλισμός
Πως μπορώ να βοηθήσω το παιδί μου;
Ένα παιδί που αντιμετωπίζει τον τραυλισμό έχει ανάγκη τη συμμετοχή και την υποστήριξη των γονιών. Είναι μια κατάσταση που κάποιες φορές οδηγεί τα παιδιά σε αρνητικά συναισθήματα και σε άγχος. Οι γονείς μπορούν να στηρίξουν έμμεσα το παιδί τους, να μειώσει το άγχος του, πριν την έναρξη της ομιλίας. Μπορεί λοιπόν ο γονιός να λειτουργήσει ως πρότυπο ομιλίας για το παιδί του βοηθώντας να ξεπεράσει όσο είναι δυνατόν τις δυσκολίες του. Αρκεί να υπάρχει πρόγραμμα συνεχούς συμβουλευτικής από εξειδικευμένη ομάδα και να ακολουθούνται αν χρειαστεί οι απαραίτητες αλλαγές στο περιβάλλον του παιδιού. Παρακάτω υπάρχει ένας βοηθητικός πίνακας που αναφέρει τρόπους με τους οποίους μπορεί ένας γονιός να βοηθήσει το παιδί του στην καθημερινότητά του. Αναφέρονται τεχνικές που μπορούν να εφαρμοστούν και οι στόχοι αυτών, αλλά και δραστηριότητες τις οποίες μπορεί να χρησιμοποιήσει ένας γονιός στην καθημερινότητά του. Για περισσότερες πληροφορίες χρειάζεται να συμβουλευτείτε έναν ειδικό.
Ποιες είναι οι τεχνικές και οι δραστηριότητες που μπορούν να γίνουν;
Στοχεύει στην μείωση επικοινωνιακής πίεσης απέναντι στο παιδί.
- Να μιλάτε με πιο αργό και χαλαρό ρυθμό.
- Να κάνετε περισσότερες και μεγαλύτερες παύσεις ανάμεσα στις λέξεις που παράγετε.
! Ζητήστε την βοήθεια του ειδικού για το πώς μπορείτε να μιλάτε αργά και χαλαρά.
Στοχεύει στην μείωση της πολυπλοκότητας των γλωσσικών δομών που το παιδί πρέπει να επεξεργαστεί.
- Να χρησιμοποιείτε απλές λέξεις.
- Να χρησιμοποιείτε λίγο μεγαλύτερες προτάσεις από αυτές που μπορεί να παράγει το παιδί.
- Να χρησιμοποιείτε απλή σύνταξη.
Στοχεύει στην διδαχή της έννοιας της υγιούς επικοινωνίας και του αλληλοσεβασμού κατά την συζήτηση.
- Να περιμένετε να ολοκληρώσει το παιδί τη φράση του (Μην το διακόπτετε).
- Να κάνετε μια παύση πριν απαντήσετε στις ερωτήσεις του παιδιού (Μπορείτε να μετρήσετε από μέσα σας μέχρι το 2 πριν απαντήσετε).
- Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε οπτικά βοηθήματα για να καταλαβαίνει το παιδί πότε έρχεται η σειρά του να μιλήσει (π.χ. σήμα με το χέρι).
- Να διατηρείτε πάντα την βλεμματική επαφή με το παιδί και να έχετε κοντινή σωματική επαφή μαζί του.
Στοχεύει στην ενθάρρυνση των ευχερών στιγμών της ομιλίας χωρίς να “τιμωρούνται” οι στιγμές τραυλισμού.
- Να επιβραβεύετε την ομιλία του παιδιού, κυρίως όταν είναι ευχερής (π.χ. «Τι ωραία που μιλάς!)
- Να παραβλέπετε ή να μην σχολιάζετε τις στιγμές τραυλισμού.
Στόχος είναι το παιδί να αποκτήσει το σωστό πρότυπο ομιλίας και να αντιληφθεί ότι έχει την προσοχή του ακροατή.
- Μπορείτε να επαναλάβετε τις φράσεις με δυσρυθμίες που λέει το παιδί, χωρίς όμως τις δυσρυθμίες και με ένα χαλαρό και ευχερή τρόπο.
Στόχος είναι να υπάρχουν περίοδοι χαλάρωσης μέσα στην καθημερινότητα του παιδιού και περίοδοι που το παιδί περνάει σημαντικό και ουσιαστικό χρόνο με τους γονείς του.
- Μπορείτε να οργανώσετε το παιχνίδι ή την απασχόληση του παιδιού φροντίζοντας να υπάρχουν στιγμές με έμφαση στην ομιλία (π.χ. για 5-15’) και στιγμές ησυχίας (ήσυχος χρόνος χωρίς έμφαση στην ομιλία).
*Δυσρυθμίες : Τα συμπτώματα του τραυλισμού στην ομιλία.
ΔΕΠΥ
Τι σημαίνει ΔΕΠΥ;
ΔΕΠΥ σημαίνει Διαταραχή Ελλειματικής Προσοχής Υπερκινητικότητας και είναι νευρολογική διαταραχή, τα συμπτώματα της οποίας παρουσιάζονται στην πρώιμη παιδική ηλικία. Τα συμπτώματα που παρατηρούνται στο παιδί είναι η απροσεξία, η υπερκινητικότητα και η παρορμητικότητα.
Τι πρέπει να κάνω αν καταλάβω ότι το παιδί μου ίσως έχει ΔΕΠΥ;
Αν κάποιος γονιός έχει υπόνοια ότι το παιδί του έχει ΔΕΠΥ,
καλό είναι να συμβουλευτεί έναν επαγγελματία, έμπειρο στη ΔΕΠΥ. Αυτός θα τον κατευθύνει κατάλληλα και θα του παρέχει την απαραίτητη στήριξη, ενημέρωση και συμβουλευτική.
Ο γονιός χρειάζεται να είναι θετικός απέναντι στο παιδί του και να του δείχνει κάθε στιγμή ότι βρίσκεται κοντά του και το στηρίζει. Το παιδί θα πρέπει να γνωρίζει ότι έχει κάποιον δίπλα του κάθε στιγμή που το έχει ανάγκη, έτσι ώστε να μειωθεί το άγχος του.
Τι μπορώ να κάνω για να βοηθήσω το παιδί μου;
Είναι καλό το παιδί να γνωρίζει το πρόγραμμα της ημέρας (ώρα για φαγητό, ύπνο, διάβασμα κτλ). Ένα οπτικοποιημένο (με εικόνες) πρόγραμμα σε χαρτί ή σε πίνακα είναι πιο αποτελεσματικό. Για να γίνει πιο ενδιαφέρον μπορείτε να κολλάτε αυτοκόλλητα σε κάθε δραστηριότητα που καταφέρνει να διεκπεραιώσει ανά βδομάδα. Αν τυχόν αλλάξει κάτι στο πρόγραμμα το παιδί θα πρέπει να το γνωρίζει.
Οι κανόνες μπορούν πάλι να γίνουν οπτικοποιημένοι και να μπουν κοντά στο πρόγραμμα του παιδιού. Χρειάζεται να είναι κατανοητό τι θα συμβεί να παραβεί ή ακολουθήσει τους κανόνες. Η επιβράβευση με αυτοκόλλητα ή οτιδήποτε άλλο αρέσει στο παιδί είναι επίσης αποτελεσματική όταν ακολουθούνται οι κανόνες.
Το παιδί χρειάζεται μια σταθερή ρουτίνα για το φαί, το διάβασμα, τον ύπνο κτλ. (π.χ. για το μέρος ή τον τρόπο που πρέπει να τα κάνει όλα αυτά). Η ενθάρρυνση από τους γονείς είναι απαραίτητη.
Μην αλλάζετε συνεχώς γνώμη. Είναι καλό να κάνετε αυτό που έχετε πει στο παιδί, είτε αυτό είναι επιβράβευση είτε τιμωρία. Οι συχνές αλλαγές μπορεί να αποδιοργανώσουν το παιδί, ιδιαίτερα όταν αυτό προσμένει κάτι και αντιμετωπίζει κάτι άλλο.
Δώστε την οδηγία στο παιδί όταν είστε σίγουρος ότι σας προσέχει. Η εντολή πρέπει να είναι απλή και σύντομη για να γίνει κατανοητή, την στιγμή που το παιδί έχει συγκεντρώσει την προσοχή πάνω σας. Αν του μεταφέρετε πολλές πληροφορίες, ίσως να μην καταφέρει να συγκρατήσει αυτό που τελικά θέλετε να του πείτε. Μην ξεχνάτε την επιβράβευση !
Δώστε τον απαραίτητο χρόνο στο παιδί να ετοιμαστεί για το σχολείο ή να κάνει τις εργασίες του. Η πίεση του χρόνου μπορεί να το αγχώσει και να φέρει αντίθετα αποτελέσματα. Κάντε την απαραίτητη προεργασία για αυτό που έχει να κάνει το παιδί.
«Μην το κάνεις!». Αυτή είναι η φράση που ακούν συνέχεια τα παιδιά με ΔΕΠΥ. Είναι πιο αποτελεσματικό για αυτά να γνωρίζουν τι είναι αυτό που πρέπει να κάνουν. Πείτε του λοιπόν τι ζητάτε από αυτό χωρίς να του υπενθυμίζετε συνέχεια τι κάνει λάθος.
Να είστε ενημερωμένοι για το τι πρέπει να βελτιώσει το παιδί σας αλλά και για τις δυνατότητές του. Μην χάνετε ευκαιρία να το ενθαρρύνετε και να το επιβραβεύετε κάθε φορά που σας δείχνει ότι προσπαθεί. Ακόμα και το παραμικρό επίτευγμα χρειάζεται να ενισχυθεί.